Σύμφωνα με την παράδοση , στον δέκατο αιώνα, κάποια θεοσκότεινη νύχτα από κείνες που σαρώνουν με άγριες φουρτούνες τα πέλαγα, ένα καράβι ναυάγησε στον Κορινθιακό Κόλπο. Ο καπετάνιος του καραβιού, άνθρωπος τολμηρός και θεοφοβούμενος, κολυμπώντας στα μανιασμένα κύματα με τη βοήθεια μιας σανίδας, κατάφερε να φθάσει στην ακτή.
Ήταν η παραλία Αιγίου. Ο ναυαγός ευχαρίστησε το Θεό για την ανέλπιστη σωτηρία του και τότε, μέσα στο σκοτάδι, αντίκρισε , λίγο πιο πάνω απ’ την ακτή , σε ψηλό και απόκρημνο βράχο, ένα παράξενο φως.
Οδηγούμενος απ΄ αυτό το μυστηριώδες φως, σκαρφάλωσε στο βράχο για να βρεθεί ξαφνικά εμπρός σε ένα υπερκόσμιο θέαμα.
Μέσα σε μικρό κοίλωμα, ένα είδος φυσικού κρυψώνα , αστραποβολούσε σαν ολόχρυσο άστρο η εικόνα της Θεοτόκου.
Ο ευλαβής ναυτικός προσκύνησε την Αγία εικόνα και μόλις ξημέρωσε έτρεξε στην πόλη να αναφέρει το γεγονός. Η είδηση μεταδόθηκε αστραπιαία στο λαό που ξεσηκώθηκε σύσσωμος να πάει να δει και να προσκυνήσει το θαύμα.
Έτσι κτίστηκε η εκκλησία της Παναγίας , που πήρε το όνομα «Τρυπητή» από την τρύπα του βράχου όπου βρέθηκε η εικόνα. Η παράδοση μάλιστα θέλει να λέει ότι οι Αιγιείς στην αρχή αποφάσισαν να χτίσουν το Ναό πιο πέρα από το σημείο που βρέθηκε η εικόνα επειδή τους εμπόδιζε ο βράχος.Τη νύχτα όμως ακούστηκε τρομερή βοή που συγκλόνισε τον τόπο σα να έγινε τρομερός σεισμός και την άλλη ημέρα κατάπληκτος ο λαός είδε στο βράχο σχηματισμένη μια σπηλιά.
Τότε κατάλαβαν ποιο ήταν το θέλημα της Παναγίας και χτίσανε την εκκλησία πάνω στο βράχο.
Ο καπετάνιος του καραβιού δεν ξαναταξίδεψε. Έμεινε για πάντα εκεί και ασκήτεψε και η σκήτη του σώζεται μέχρι σήμερα.
Αυτή είναι η Ιστορία της «Τρυπητής» του Αιγίου κατά την τοπική προφορική παράδοση. Με το πέρασμα των καιρών η φήμη της εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ελλάδα . Πλήθη προσκυνητών καταφθάνουν στο Αίγιο από κάθε γωνιά της χώρας για να θαυμάσουν την πανέμορφη εκκλησία και να προσκυνήσουν τη θαυματουργή και πανάρχαια εικόνα της Θεοτόκου.
Τη φήμη της «Τρυπητής» μεγάλωσε πολύ και η φυσική ομορφιά του χώρου που περιβάλει το ιερό προσκύνημα. Πραγματικά το τοπίο που ξετυλίγεται ολόγυρα είναι μαγευτικό. Ανθώνες καλλιτεχνικοί και σιντριβάνια στολίζουν την πρόσοψη του Ναού., ενώ στις άλλες δύο πλευρές, στο μάκρος του βράχου, εκτείνονται πυκνές δενδροστοιχίες από ψηλά, λυγερόκορμα κυπαρίσσια, που το βαθυπράσινο χρώμα τους έρχεται σε γραφική αντίθεση με το κατάλευκο της εκκλησίας.
Η διπλή μεγάλη σκάλα συνδέει το Ναό και το συγκρότημα των ξενώνων του με το δημόσιο δρόμο που βουίζει από την αέναη κίνηση των αυτοκινήτων, ενώ μέχρι πριν κάποια χρόνια μια αμαξοστοιχία περνούσε στα πόδια της εκκλησίας και σφυρίζει χαρούμενα αποδίδοντας στη Παναγία ευλαβικό χαιρετισμό. Τώρα η γραμμή μεταφέρθηκε και αυτό τελείωσε.
Λίγα μέτρα πιο κάτω απλώνει το γαλάζιο χαλί της η θάλασσα του κορινθιακού με το μικρό λιμανάκι γεμάτο ψαρόβαρκες και τα χιλιοτραγουδισμένα βουνά της Ρούμελης απέναντι.
Ξέχωρα όμως από τούτη τη προνομιακή ομορφιά που εντυπωσιάζει και θέλγει τον επισκέπτη, η εκκλησία της Τρυπητής του Αιγίου, είναι ευρύτερα γνωστή από την περίτεχνη και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας , που όπως διατείνονται οι ειδικοί, είναι ένα έργο του Αποστόλου και Ευαγγελιστού Λουκά, καμωμένη όταν ο Άγιος περιόδευσε στην Αχαΐα.
Ο προσκυνητής που θα αντικρίσει για πρώτη φορά την Αγία εικόνα της Τρυπητής θα μείνει έκθαμβος και ρίγος ιερό θα διαπεράσει τη ψυχή του. Η γλυκύτητα που είναι χυμένη στο πρόσωπο της Παναγίας και το εκφραστικό βλέμμα Της, καθηλώνουν κάθε χριστιανό, ακόμα και τον πιο ολιγόπιστο.
Με την πάροδο του χρόνου αυτός ο Ιερός τόπος αναδείχθηκε σε μεγάλο πνευματικό κέντρο Πανελληνίου ακτινοβολίας. Είναι πολύ συγκινητικό, – την Παρασκευή της Διακαινησίμου, – να βλέπεις χιλιάδες Χριστιανούς από όλη την Ελλάδα – κάθε ηλικίας – να ανεβαίνουν τη μεγάλη σκάλα (150 σκαλοπάτια), αρκετοί γονατιστοί, προκειμένου να εκπληρώσουν το “Τάμα” τους στην Παναγία.
Τέλος με την υπ’ αριθ. 10/16-5-1970 κανονισμό της Ι. Συνόδου της Ελλάδος αναγνωρίζεται σαν “Πανελλήνιο Ιερό Προσκύνημα” και χαρακτηρίζεται Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου.
dogma.gr/anoixtoparathyro.gr